Straatfotografie, de ene fotograaf krijgt er al nachtmerries van door er alleen maar aan te denken, de andere fotograaf vindt het geweldig of doet zelfs niets anders. Samen met portretfotografie en landschapsfotografie is straatfotografie waarschijnlijk de meest beoefende vorm van fotografie door (amateur)fotografen. Voor mij is straatfotografie de creatieve tegenhanger van mijn productfotografie waarbij vaak eigen interpretatie ontbreekt.
Wat is straatfotografie?
Tja, wat is dat eigenlijk straatfotografie? Wanneer ik die vraag stel tijdens een lezing of workshop over straatfotografie krijg ik in de meeste gevallen als antwoord: “Straatfotografie is een foto gemaakt op straat“. In letterlijke zin is dat natuurlijk zo, een straatfoto is niet gemaakt in een appartement 5 hoog achter. Maar is dan iedere foto gemaakt op straat een straatfoto? Het antwoord is “Nee“, dat zou erg kort door de bocht zijn.
Maar wat is een straatfoto dan wel? In elk geval kunnen we stellen dat een straatfoto is gemaakt in een publieke ruimte. Met andere woorden de openbare weg, openbare ruimtes et cetera. Bijvoorbeeld de winkelstraat, de markt, het park et cetera.
Maar er zijn ook semi-publieke ruimtes. Zo kan iedereen een kroeg binnenlopen of bij de Action gaan winkelen maar dat wil nog niet zeggen dat je daar zomaar vrij mag fotograferen. Dit zijn semi-publieke ruimtes dus privaat bezit en daar gelden formeel geheel andere regels. Ook bijvoorbeeld het perron of stationshal is zo’n ruimte waar dit niet is toegestaan, maar ook de dierentuin of een een pretpark. In dit soort ruimtes bepaalt de eigenaar wat wel en niet mag en ga er maar vanuit dat fotograferen in 99% van de gevallen niet mag.
Straatfotografie – mijn definitie
Natuurlijk zijn er net als bij iedere andere vorm van fotografie veel inzichten, meningen en variaties. Om iedere discussie te vermijden is dit mijn (en van toch wel een groot aantal anderen) definitie van straatfotografie.
Straatfotografie is het vastleggen van alledaagse spontane gebeurtenissen en/of situaties in de openbare ruimte waarbij de mens of de aanwezigheid van de mens centraal wordt gesteld.
De moeilijkheidsgraad van deze vorm van fotografie zit hem in dat ene woord; “spontane”. Spontaan wil dus zeggen dat jij als fotograaf geen enkele invloed hebt op de gebeurtenis. Je zie (of verwacht) de gebeurtenis en maakt de foto(‘s), zonder inbreng en zonder contact met eventuele aanwezige. De reden hiervoor is simpel, zou je wel contact of invloed hebben op het geheel is er geen enkele sprake meer van spontaniteit. Dit is dan ook voor veel beginnende straatfotografen het struikelblok.
Een belangrijk kenmerk van straatfotografie is in mijn ogen het centraal stellen van de mens.
Dit onderscheidt straatfotografie van andere fotografie vormen, zoals architectuurfotografie en urban exploring (urbex).
Wel kent straatfotografie een grote overlap met documentairefotografie. Documentairefotografie stelt maatschappelijke thema’s aan de kaak, bij straatfotografie is dit echter geen vereiste.
In mijn definitie en vorm van straatfotografie is het dus van belang dat er een situatie of een gebeurtenis plaatsvindt (of heeft plaatsgevonden) waarbij ik als fotografe als het ware de aanschouwer van mijn foto een spiegel van de maatschappij voorhoud.
Ik probeer dus met mijn foto’s een verhaal te vertellen. Dat kan heel luchtig, speels en vrolijk zijn maar soms ook maatschappij kritisch.
Een voorbeeld hiervan is een deel uit de serie “Poortwachters” die onder aan dit artikel is te zien. Poortwachters zijn in mijn ogen, de altijd bij de ingang van een winkel (vaak een modezaak) terug te vinden mannen, (man met hond of man met kind) zijn die daar wachten op hun winkelende partner.
Maar denk bijvoorbeeld ook aan de onafscheidelijke aanwezigheid van de ‘smartphone’ in het straatbeeld, de iPad fotograaf, extravagante kleding et cetera.
Je bent de toeschouwer die foto’s maakt zonder dat je toestemming hebt. Velen voelen zich hierbij ongemakkelijk, een gluurder. Echter niets is minder waar. Jij bent als straatfotograaf gewoon bezig als een soort van documentaire maker die een documentaire maakt over het dagelijkse leven. Mijn advies; vraag ook na het maken van de foto(‘s) niet om toestemming, je loopt dan een grote kans dat je die niet krijgt.
Dus, maak de foto(‘s) kijk heel onschuldig en loop weg. In het zeldzame geval dat iemand toch bezwaar maakt of je terugroept, leg dan rustig uit wie je bent, wat je doet en waarom je het doet. Laat de foto(‘s) zien en eventueel beloof een kopie te sturen. Mocht de persoon in kwestie dan nog bezwaar hebben, verwijder dan gewoon zichtbaar de foto(‘s).
Ruzie of problemen zijn niet de moeite waard. Daarnaast mocht je dat willen is het altijd mogelijk als je de geheugenkaart niet meer gebruikt om de gewiste opnames eenmaal thuis weer met de juiste software terug te halen.
Straatfotografie en de wet
Disclaimer: Dit heeft uitsluitend betrekking op Nederland!
Je mag in Nederland iedereen in een publieke omgeving, dus de straat het plein het park enzovoorts fotograferen. Hierop zijn el uitzonderingen namelijk: 1) Je mag iemand niet ongewenst en zonder toestemming in een compromitterende situatie brengen. Met andere woorden een man wandelend over de wallen in Amsterdam kan uiteraard op meerdere (sommige ongewenste) manieren worden uitgelegd. 2) Een andere uitzondering is de gemeente Staphorst. Hier is sinds 1937 bij plaatselijke verordening dat het fotograferen van personen op de openbare weg is verboden.
Bedenk hierbij wel dat dit altijd tot discussie kan leiden aangezien niet iedereen op de hoogte is van deze wetgeving, zelfs wetsdienaren zoals politie of handhaving hierin vaak tekort schieten. Mijn advies ga nooit de discussie aan, het is het simpelweg niet waard.
Naast de wet is er ook nog zoiets als ethische verantwoording. Dus wat wil je in beeld brengen en hoever wil jij als fotograaf hierin gaan. Dit is voor iedereen anders, en wordt bepaald door jou achtergrond, opvoeding en geweten. Met andere woorden wil jij die dakloze die in de kou met bevroren vingers op de grond ligt fotograferen? Dat kan alleen jij bepalen.
Dan heb je ook nog iets als het publicatierecht. Dus mag je de gemaakte foto’s publiceren bijvoorbeeld op jou website, een tentoonstelling of anderszins? Het portretrecht is een zeer sterk recht in ons land echter. Wat betreft het publicatierecht moet je twee zaken onderscheiden. Op de eerste plaats is de foto gemaakt in opdracht van? Of heb je de foto niet in opdracht gemaakt.
In het eerste geval ligt het publicatierecht bij de opdrachtgever en zal er in bepaalde gevallen (commerciële bijvoorbeeld) ook afspraken met de geportretteerde gemaakt moeten worden.
In het tweede geval ligt het publicatierecht bij jou mits je aan de bovengenoemde voorwaarden voldoet.
Straatfotografie – Wat heb je nodig?
Tja, wat heb je allemaal nodig. Los van een dosis lef en goede benen eigenlijk wat betreft fotoapparatuur weinig. Het belangrijkste gereedschap voor jou als straatfotograaf zijn je ogen. Het is simpel; “wat je niet ziet kun je ook niet fotograferen“. Je zult continu oog moeten hebben voor jou omgeving, de aanwezige mensen en situaties.
Maar uiteindelijk moet je dat wat je ziet natuurlijk wel nog even kunnen vastleggen. Gezien mijn idee over straatfotografie dat je ongeregiseerd mensen en/of gebeurtenissen in het dagelijkse leven vastgelegd moet je natuurlijk zo min mogelijk opvallen. Dus een enorme spiegelreflex met een kanon van een objectief en een grote fotorugzak zijn natuurlijk uit den boze.
Zelf gebruik ik een eenvoudige spiegelreflex, nu is dat mijn Nikon D300 maar hiervoor mijn Nikon D70s. Daarbij een objectief tussen de 28mm en 70mm. Aangezien ik snel en vaak ongemerkt moet fotograferen heb ik niet de tijd om langdurig te richten voor een juiste focus en belichting. Ik stel mijn camera dus in op “A” = diafragma voorkeuze en kies een diafragma waarbij ik voldoende scherptediepte heb. Aangezien ik meestal ergens op 35mm uitkom gebruik ik een diafragma van f/4.0 of f/5.6. Vervolgens laat ik de camera de ISO automatisch kiezen tussen ISO200 en ISO800 en uiteraard kiest de camera de daarbij passende sluitertijd. Vervolgens een kwestie van fotograferen, controleren (hoge lichten waarschuwing), bijstellen en fotograferen.
Meer weten over straatfotografie? Neem gerust contact met mij op.